Zdania podrzędne okolicznikowe skutkowe

Transkripts

1 Zdania podrzędne okolicznikowe skutkowe Zdania podrzędne okolicznikowe skutkowe

2 RhMaYw7kVkGqF1 Zdania podrzędne okolicznikowe skutkowe Ważne daty 110 p.n.e p.n.e. lata życia Tytusa Pomponiusza AttykaTytusa Pomponiusza Attyka ok VIII 79 lata życia Pliniusza Starszego Willem van Herp, Atlanta i Hippomenes, olej na płótnie, ok r., wikimedia.org, domena publiczna 1 Scenariusz lekcji dla nauczyciela. R1R3J8IY8wZcs1 Źródło: online-skills, licencja: CC0. I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń: 2. zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego: 5) następujące typy zdań podrzędnych w języku łacińskim: zdania okolicznikowe czasu, przyczyny, warunku, celu i skutku, zdania dopełnieniowe; 8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii: 16) poprawnie tłumaczy charakterystyczne dla łaciny: c) następujące typy zdań podrzędnych: zdania okolicznikowe czasu, przyczyny, warunku, celu i skutku, zdania dopełnieniowe; Nauczysz się tworzyć zdania w konstrukcjach podrzędnych okolicznikowych skutkowych; definiować spójniki zaczynające zdania skutkowe w języku łacińskim; tworzyć samodzielnie zdania skutkowe, wykorzystując różne spójniki. Prezentacja zagadnienia Zdania skutkowe UT CONSECUTIVUM Zdania podrzędne okolicznikowe skutku (skutkowe) wyrażają skutek wywołany przez treść zdania nadrzędnego. Odpowiadają na pytanie zadane z perspektywy zdania nadrzędnego jak?. W zdaniu nadrzędnym często występują takie słowa jak: ita, sīc, tam (tak), tantum, tantopere (tak bardzo), tālis (taki), tantus (tak wieki), adeō (do tego stopnia) itd. Spójnikami rozpoczynającymi zdanie skutkowe są: ut (że), ut non (że nie), a po przymiotnikach/przysłówkach w stopniu wyższym quam ut (w znaczeniu zbyt, za). W orzeczeniu zdania skutkowego kładzie się coniunctīvus w taki sposób, jak gdyby to było zdanie nie zależne. Czas coniunctīwu wyraża, czy skutek trwa obecnie, czy też nie. A zatem w zdaniu skutkowym może występować:

3 coniunctīvus praesentis jeśli skutek trwa obecnie Tam pulchram puellam herī vidī, ut dormīre non possim. (Tak piękną dziewczynę wczoraj zobaczyłem, że nie mogę spać.) (Dziewczynę zobaczyłem wczoraj, a spać nie mogę tu i teraz). coniunctīvus imperfectī jeśli skutek jest równoczesny z czynnością w zdaniu nadrzędnym Tam pulchram puellam herī vidi, ut dormīre non possem. (Tak piękną dziewczynę wczoraj zobaczyłem, że nie mogłem spać.) (Dziewczynę zobaczyłem wczoraj i spać nie mogłem również wczoraj.) Atticus ita vivēbat, ut omnēs eum amārent. (AttykAttyk tak żył, że wszyscy go kochali.) coniunctīvus perfectī jeśli skutek jest już dokonany w stosunku do czynności w zdaniu nadrzędnym Adeō excellēbat Aristīdēs abstinentiā, ut ūnus post hominum memoriam cognōmine Iūstus sit appellātus. (Arystydes do tego stopnia odznaczał się bezinteresownością, iż za pamięci ludzkiej jemu samemu tylko nadano przydomek Sprawiedliwego.) W pozostałych sytuacjach zdania skutkowe stosują się do cōnsecūtiō temporum. m82c0f1227b6ccd83_ Zadania R1MQAo4kKXdDb Ćwiczenie 1 Wybierz spójniki zdania podrzędnego okolicznikowego skutku z niżej podanych: quoniam sī cum quam ut quis autem quia ut qui nam tametsī quandō etsī quod ubi quamquam ut non quandōquidem quamvis nisī tamen quia licet siquidem utrum proptereā quod etiamsī praesertim cum

4 R1e18zUMZwKSE Ćwiczenie 2 Połącz początek z końcem zdania. ut nunc fessus sim., ut iam hōra quārta pōmerīdiāna obscūrum sit., ut nōnnūllī spectātōres abdormīverint., ut nēmō meliōrem invenīre posset. Hieme diēs sunt tam brevēs Hāc nocte ita male dormīvī Hortus Marthae adeō amoenus erat Spectāculum erat tantopere molestum Polecenie 1 Pracując w parach, opiszcie obrazek zdaniem złożonym ze zdaniem podrzędnym okolicznikowym skutku: Rwrqa31X9ey5z1 Shrek, kadr filmu, 2001, wordpress.com, CC BY 3.0 RM1dYIYOu6Tyj Inna wersja zadania ZEUXIS ET PARRHASIUS Fuērunt ōlim duo nōbilēs pictōrēs, alter ZeuxisZeuxis, alter ParrhasiusParrhasius appellātus. Hī aliquandō

5 dē arte certāvērunt. Zeuxis ūvās pīnxit atque sīc est imitātus nātūrae, ut avēs ad tabulam advolārent. Tum Parrhasius dētulit linteum pictum ita vēritāte repraesentāta, ut Zeuxis flāgitāret tandem remōtō linteō ostendī pictūram. Intellēctō errōre Zeuxis concedit palmam ingenuō pudōre et: Vīcistī inquit Parrhasī! Ego enim avēs fefellī, tū artificem. Źródło: C. Plinius Secundus, Historia naturalis, lib. XXXV, cap. 65; Por. J. Rowbotham, Lectiones Latinae or lessons in Latin literature, London 1832, s PrzekładPrzekład tekstu Zeuxis et Parrhasius. m82c0f1227b6ccd83_ m82c0f1227b6ccd83_ m82c0f1227b6ccd83_ Zadania RPOX4cQUrVpQP Ćwiczenie 3 Po przeczytaniu tekstu o Zeuksisie i Parrasjosie wskaż, które zdania są prawdziwe. Zeuxis ūvās pīnxit, ut avēs ad tabulam advolārent. Parrhāsius linteō pictūram suam tēxit. Zeuxis Parrhasiō victori concedit palmam. Zeuxis et avēs et artificem fefellit. Polecenie 2 Pracując w parach, opiszcie obrazek zdaniem złożonym ze zdaniem podrzędnym okolicznikowym skutku. R9033cKY6emg91 Jacob von Sandrart, Zeuksis i Parrasjos, rycina, Akademia Nobilissime Ar s Pictoriae, Nürnberg, 1683, smk,dk, CC BY 3.0 R1BRNfzUZnoM3

6 Inna wersja zadania Polecenie 3 Pracując w parach, opiszcie obrazek zdaniem złożonym ze zdaniem podrzędnym okolicznikowym skutku. R1EbwX4goMczJ1 Georg Waltenberger Zeuksis z Heraklei, Ermitaż, Petersburg, Rosja, wordpress.com, CC BY 3.0 Ra4jz5t0Z4UMO Inna wersja zadania R13qSaCodUmOo Ćwiczenie 4 ATALANTAATALANTA Fuit ōlim pulcherrima puella, nōmine AtalantaAtalanta, quam plūrimī virī ita amābant, ut uxōrem dūcere vellent, et multa pretiōsissima dōna ex variīs orbīs terrārum partibus ferre solēbant. Atalanta autem nūllum ex illīs virīs amābat nec dōna eōrum accipere volēbat; quī vērō, cupidī eam uxōrem dūcendī, iterum iterumque salūtātum adībant ēiusque pulchritūdinem verbīs magnificīs laudābant. Hōc igitur cōnsilium eōs dīmittendī causā excōgitāvit: virōs, quī eam uxōrem petēbant, ad cēnam apud sē vocāvit. Postquam omnēs adfuērunt, illa cōnsilium suum nūntiāvit: Ō virī bonī, nōn ignōrātis mē tam celerem esse in currendō, ut nēmō umquam mē currentem adhūc cōnsequī posset. Sī quis igitur vestrum mē uxōrem dūcere cupit, parātus ēsto ad curren dum. Et ita currat, ut mē vincat! Aliter continuō faciam, ut interficiātur. Etsī omnēs valdē timēbant, ēius tamen pulchritūdine captī ac spērantēs eam uxōrem ductūrōs esse currendō vincere cōnārī voluērunt. Diē cōnstitūtā complūrēs adulēscentēs in campō currendī causā convēnērunt. Signō datō omnēs currere coepērunt, sed Atalantā sagitta celerior currēbat, quam ut aliquis eam cōnsequī possit. Cēterī ita currendō fessī erant, ut alius post alium cōnsisterent et vīctōs sē esse fatērentur. Atalanta prīma ad mētam cucurrit, caput ēius corōna cingitur, vīctī vērō sine morā interficiuntur. Spectābat hoc adulēscēns nōmine HippomenēsHippomenēs, cui etsī temerāriī hī iuvenēs videntur, tamen amōre captus adeō volēbat Atalantae coniūnx fierī, ut ipse sine timōre mortis in

7 cōnspectum puellae venit et Cūr inquit facilem glōriam quaeris vincendō dēbilēs virōs? Mē vincere cōnāre! Puella cum prīmum tam pulchrum adulēscentem cōnspexit, amāre coepit eīque persuādēre cōnābātur, nē temerārius esset nēve vītam āmitteret. Cīvēs vērō currūs poscēbant. Intereā Hippomenēs Venerem, deam amōris, invocāvit, ut eum adiuvāret, et ab eā tria aurea mala accēpit. Dēnique signō datō Atalanta et Hippomenēs tam celeriter currere coepērunt, ut eōrum pedēs vix terram tangere vidērentur. Tum Hippomenēs mala iēcit. Puella ita mīrāta est, ut cupida aurea mala sūmendī brevem moram faceret. Intereā Hippomenēs mētam cōnsecūtus victor factus est. Et nōn modo vītam servāvit, sed etiam Atalantam uxōrem dūxit. Źródło: L. Miraglia, Fabulae Syrae, Rzym 2010, s Tłumaczenie:Tłumaczenie: R1KrDwBKwRQXm11 Willem van Herp, Atalanta i Hippomenes, olej na płótnie, ok r., Muzeum Narodowe w Warszawie, Polska, wikimedia.org, domena publiczna m82c0f1227b6ccd83_ m82c0f1227b6ccd83_ m82c0f1227b6ccd83_ RS4dGqb4w18HI Ćwiczenie 5 Ułóż podane niżej zdania zgodnie z chronologią wydarzeń z tekstu o Atalancie: Atalanta virōs dīmittendī causa excōgitāvit certāmen. In currendō adulēscēns mala aurea iēcit. Atalanta cupida mala sūmendī ita morāta est, ut Hippomenēs prīmus mētam cōnsecūtus sit. Venus dea amōris ex Olympō dēscendēns Hippomenī auxilium tulit. Quī Atalantam uxōrem dūcere volēbat, vincenda sit eī Atalanta in currendō. Adeō omnēs iuvenēs amōre captī erant, ut diē cōnstitūtā sine timōre mortis ad currendum advēnerint. Cum plūrēs victī interfectī essent, Hippomenēs spērāns sē in certāmine vīctūrum in cōnspectum Atalantae venit. Atalanta fuit puella tam pulchra, ut plūrimī virī eam uxōrem dūcere vellent. RQwOz ocsiht Ćwiczenie 6 Wskaż poprawne gramatycznie zdanie. Atalanta ventō celerior currēbat, quam ut quis eam cōnsequī possit. Atalanta ventō celerior currit, quam ut quis eam cōnsequī potest. Atalanta ventō celerior currēbat, quam ut quis eam cōnsequī posset. RIzZ9t3lseqP7

8 Ćwiczenie 7 Połącz synonimy: coniūnx, occīdere, dīligere, morārī, celeriter, adiuvāre, postulāre, interim, fīnis auxilium ferre amāre mōram facere mēta interficere petere vēlōcitēr intereā uxor RiRovZzJeLDSY Ćwiczenie 8 W nawiązaniu do tekstu wskaż prawdziwe zdania. Atalanta omnēs virōs tantopere amābat, ut ūnum sibi ēligere nōn posset. Atalanta nūllum virum amābat praeter Hippomenēm, quem cum prīmum cōnspexit amāre coepit. Atalanta nūllum virum amābat, itaque cōnsilium virōs dīmittendī excōgitāvit. R64AmQA5wHhNY

9 Ćwiczenie 9 Połącz łacińskie słowo z jego znaczeniem w języku polskim: dēscendere, pretiōsus, tuba, dōnum, temerārius, currus, signum, uxōrem dūcere, cōnsistere, vītam āmittere zstąpić stracić życie dar bieg kosztowny znak wziąć za żonę przystawać trąbka nierozważny, lekkomyślny Polecenie 4 Wykorzystując poznane słownictwo, ułóż własne opowiadanie/dialog. Użyj w nim zdań podrzędnych skutkowych. R1FxsoVfJtbm6 Słowniki Słownik pojęć Atalanta Atalanta Atalántē, mit. gr. heroina beocka, córka Schojneusa, syna Atamasa, w Arkadii córka Iasosa i Klimeny; w czasie łowów kalidońskich jako pierwsza trafia strzałą dzika i otrzymała od Meleagra trofeum głowę zwierzęcia; niechętna małżeństwu, kandydatom do swej ręki stawiała warunek, aby zwyciężyli ją w biegu; pokonał ją Hippomenes, gdyż Atalanta dała mu się wyprzedzić, zbierając rzucone przezeń złote jabłka. A yk A yk Titus Pomponius Atticus, ur. 110 p.n.e., zm. 32 r. p.n.e., ekwita rzym.; adoptowany przez bogatego wuja, po którym odziedziczył majątek; przyjaciel Cycerona, adresat znacznej części jego korespondencji; przyjaciel Cycerona, adresat znacznej części jego korespondencji; zwolennik epikureizmu; przebywał

10 20 lat w Atenach, stąd przydomek; przyjaciel i doradca lit. Cycerona, z którym prowadził ożywioną korespondencję (zachowało się ok. 400 listów Cycerona do A). Parrasjos Parrasjos Parrásios, żył na przeł. V i IV w. p.n.e., malarz grecki; działał ok p.n.e., gł. w Atenach; syn i uczeń malarza Euenora z Efezu, rywal Zeuksisa i Timantesa; wybitny przedstawiciel linearyzmu, analizy psychol. i dram. ekspresji; tworzył gł. dzieła o tematyce mitol. Słownik łacińsko polski RjRgULMj2nRGL1 Źródło: online skills, licencja: CC0. Galeria dzieł sztuki R9033cKY6emg91 Jacob von Sandrart, Zeuksis i Parrasjos, rycina, Akademia Nobilissime Ar s Pictoriae, Nürnberg, 1683, smk,dk, CC BY 3.0 R1K5iPX9lQMku1 Arthur Timótheo da Costa, In the Studio, olej na płótnie, 1918, wikimedia.org, domena publiczna RhMaYw7kVkGqF1

11 Willem van Herp, Atlanta i Hippomenes, olej na płótnie, ok r., wikimedia.org, domena publiczna Bibliografia L. Miraglia, Fabulae Syrae, Rzym C. Plinius Secundus, Historia naturalis, lib. XXXV, cap. 65; Por. J. Rowbotham, Lectiones Latinae or lessons in Latin literature, London I. Grześczak, Łacina dla średniozaawansowanych, Wydawnictwo Edgard, Warszawa J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa Z. Samolewicz, T. Sołtysik, Składnia Łacińska, Kraków 2006.