10 num est. Uterque puer quiētus est, neuter puer sē movet.

Transkripts

1 CAPITVLVM QVARTVM DECIMVM CAP.XIV gallus canēns NOWS DIES / Nox est. Familia dormit. Vflla Iūliī obscūra et quiēta est. Mārcus quiētus in lectō suō cubat; is bene dormit. Quīntus dormlre nōn potest, quod et caput et pēs eī dolet. Bracchium quoque dolet Quīntō; itaque is nōn 5 dormit, sed vigilat. Cubiculum in quō Quīntus cubat nōn magnum est, nec magnum est cubiculum Mārcī. Utrumque cubiculum parvum est. Uterque puer cubat in cubiculō parvō, neuter in cubiculō magnō. Neutrum cubiculum mag 10 num est. Uterque puer quiētus est, neuter puer sē movet. Alter puer dormit, alter vigilat. Alter ē duōbus pueris valet, alter aegrōtat. Uter puer aegrōtat, Mārcusne an Quīntus? Quīntus aegrōtat, Mārcus valet. Āēr frigidus cubiculum Mārcī intrat, fenestra enim 15 aperta est. Mārcus fenestrā apenā dormit. Fenestra Quīntī aperta nōn est. Altera ē duābus fenestrīs est aperta, altera clausa. Utra fenestra clausa est? Fenestra Quīntī. Is fenestrā clausā dormit, quia aeger est. cubāre = iacēre (in lectō) dolēre + dat: pēs eī /Quīntodolet vigilāre <->dormlre utcr- utra- utrum-que: uterque puer: et M. et Q.; utrumque cubiculum : et cubiculum M.ī «Q.I neuter -tra -trum: neuter puer: nec M. nec Q. alter -era -erum duōy abl duōbus valēre <- aegrōtāre uter -tra -trum: uter puer?:m.neanq.? duae.ablāwābus clausus-a-um^apertus -a-um 103

2 CAP.XIV c&nēns-entis = quī canit (-ns < -nts) gallia canēns gallum cznentem dormiēns -entis = qul dormit vigilāns -antis = quī vigilat quō-modo? < quō modō? ho-diē = hōc diē mē(acc):mihi(dat) ad-hūc = ad hoc tempus, etiam nunc inquit = dīdt surgerc af-ferre < ad-ferre af-fer! (imp) lavāre sordidus -a -um Ecce gallus canit: "Cucurrū! Cucucurrū!" Gallus canēns novum diem salūtat. 20 Mārcus oculōs nōn aperit neque sē movet. Quīntus, quī oculīs apertīs iacet, super lectum sē vertit. Puer dormiēns gallum canentem nōn audit. Puer vigilāns gallum audit, et Dāvum vocat. Dāvus cubiculum intrāns interrogat: "Quōmodo sē 25 habet pēs tuus hodiē?" Quīntus respondet: "Pēs male sē habet, nec pēs tantum, sed etiam caput et bracchium dolet. Ō, quam longa nox est! Sed iam māne est, nam gallus canit. Dā mihi aquam, Dāve!" 30 Dāvus Quīntō aquam in pōculō dat. Puer aquam bibit. Servus puerum bibentem aspicit. Dāvus Qulntum in lectō iacentem relinquit et cubicu- // lum Mārcīintrat. Mārcus adhūc dormit. Dāvus ad puerum dormientem adit eumque excitat. Quōmodo servus 35 puerum excitat? In aurem pueri dormientis magnā vōce clāmat: "Mārce! Māne est!" Eō modō excitātur Mārcus, et oculōs aperiēns servum apud lectum stantem videt. Iam neuter ē duōbus pueris dormit. "Hōra prima est" inquit Dāvus, "Surge ē lectō!" 40 Mārcus ē lectō surgit. Iam nōn cubat in^lectō, sed ante lectum stat. Mārcus Dāvum aquam afferre iubet: "Affer mihi aquam ad manus!" Servus Mārcō aquam affert et "Ecce aquaw inquit, "Lavā faciem et manūs! Manūs tuae sordidae sunt."

3 CAP. XIV Mārcus prīmum manūs lavat, deinde faciem. Dāvus: "Aurēs quoque lavā!" "Sed aurēs" inquit Mārcus winfaciē nōn sunt!" Dāvus: "Tacē, puer! Nōn modo faciem, sed tōtum 50 caput lavā! Merge caput in aquam!" Mārcus caput tōtum in aquam mergit atque etiam aurēs et capillum lavat. Iam tōtum caput eius purum est. Aqua nōn est pūra, sed sordida. Aqua quā Mārcus lavātur frigida est; itaque puer ma 55 nūs et caput sōlum lavat, nōn tōtum corpus. Māne Rōmānī faciem et manūs aquā frigidā lavant; post meridiem tōtum corpus lavant aquā calidā. Mārcus caput et manūs tergēns Dāvum interrogat: "Cūr frāter meus tam quiētus est?" 60 Dāvus respondet: "Qulntus adhūc in lectō est." Mārcus: "In lectō? Quīntus, quī ante mē surgere solet, adhūc dormit! Excitā eum!" "Nōn dormit" inquit Dāvus, "Frāter tuus vigilat, nec surgere potest, quod pēs et caput eīdolet." 65 Mārcus: "Mihi quoque caput dolet!w Dāvus: "Tibi nec caput nec pēs dolet! Caput valēns nōn dolet nec membra valentia." Per fenestram apertam intrat āēr frigidus. Mārcus friget, quod corpus eius nūdum est (id est sine vestīmen 70 tīs); itaque Mārcus vestīmenta sua ā servō poscit: "Dā mihi tunicam et togam! Vestīmē!" Dāvus puerō frigentī tunicam et togam dat, neque eum vestit: necesse est Mārcus faciem lavat pūrus -a -um <- sordidus māne adv (: hōrā prīmā) vir togātus iē(acc):ūbi(dat) tunica J^yae/ frigēre = frigidus esse nūdus -a -um vestimentum -I n poscere = darīiubere vesiīre 105

4 CAP.XIV induere gerere = (in corpore) ferre, habēre togātus -a -um = togam gerēns dexter -tra -trum <- sinister -tra -trum calceus -īm mē-cum (= cum mē) tē-cum (= cum tē) sē-cum (= cum sē) abl: mē, tē, sē (= acc) paremēs-ummp/ = pater et māter puerum ipsum sē vestīre. Mārcus prīmum tunicam induit, deinde togam. Puer iam nudus nōn est. (Toga est vestīmentum album, quod viri et pueri Rō- /// mānīgerunt. Graecīet barbari togam nōn gerunt. Multīs barbarīs magna corporis pars nūda est. Virō togātō nūlla pars corporis est nūda praeter bracchium alterum. Utrum bracchium virō togātōnūdum est, dextrumne an sinistrum? Bracchium dextrum est nūdum, bracchium 80 sinistrum togā operītur. Mīlitēs togam nōn gerunt, nēmō enim togātus gladiō et scūtō pugnāre potest. Utrā manū mīlesgladium gerit? Manū dextrā gladium gerit, scūtum gerit manū sinistrā.) Mārcus, quī pedibus nūdīs ante lectum stat, calceōs 85 poscit: "Dā mihi calceōs! Pedēs frīgent mihi." Dāvus eī calceōs dat, et eum sēcum venīre iubet: "Venīmēcum! Dominus et domina tē exspectant." Mārcus cum servō ātrium intrat, ubi parentēs sedent līberōs exspectantēs. Ante eōs in parvā mēnsā pānis et 90 māla sunt. Parentēs ā fīliōintrante salūtantur: "Salvēte, pater et māter!" et ipsl fīlium intrantem salūtant: "Salvē, Mārce!" Māter alterum filium nōn vidēns Dāvum interrogat: aquīntus quōmodo sē habet hodiē?w 95 Dāvus: "Quīntus dīcit 'nōn modo pedem, sed etiam caput dolēre'.w Aemilia surgit et ad fīlium aegrōtantem abit. Māter fīliō suō aegrōtantī pānem et mālum dat, sed ille, quī 106

5 CAR XIV 100 multum ēsse solet, hodie nec pānem nec mālum ēst. Puer aegrōtāns nihil ēsse potest. Mārcus autem magnum mālum ā patre poscit: "Dā mihi illud mālum, pater! Venter vacuus est mihi." Iūlius Mārcō pānem dāns uprimum ēs pānem" in 105 quit, "deinde mālum!" Mārcus pānem suum ēst. Deinde pater eīin utramque manum mālum dat, et "Alterum mālum nunc ēs" inquit, "alterum tēcum fer!" Dāvus Mārcō librum et tabulam et stilum et rēgulam 110 affert. Iūlius: "Ecce Dāvus tibi libmm et cēterās rēs tuās affert. Sūme rēs tuās atque abī!" "Sed cūr nōn venit Mēdus?" inquit Mārcus, quī Mēdum adhūc in familiā esse putat. Is servus cum puerīs 115 īre solet omnēs rēs eōrum portāns. Mārcus ipse nūllam rem portāre solet praeter mālum. Iūlius: "Mēdus tēcum īre nōn potest. Hodiē necesse est tē sōlum ambulāre." Mārcus: "...atque mē ipsum omnēs rēs meās portāre? 120 Cūr ille servus mēcum venīre nōn potest ut solet? Etiamne Mēdō caput dolet?" Iūlius: "Immō bene valet Mēdus, sed hodiē aliās rēs agit." Mārcus: "Quae sunt illae rēs?" 125 Iūlius nihil ad hoc respondet et "Iam" inquit "tempus est discēdere, Mārce." multum -īn csse, imp ēs! ēste! utm-que manus utnzm-que manum tē-cum = cum tē ferre, imp fer! ferte! rēs reī/ nōm sing rcs plūr rēs acc rem rēs gen dat rel reī rērum rēbus abl rē rēbus omnis -e <- nūllus tabula-ae/ siilus -īm rēgula-ae/ 107

6 CAR XIV salvē! valē! "salvē!"dīcitquī advenit avalē!wdīcitqui discēdit Mārcus mālum, librum, tabulam, stilum rēgulamque sēcum ferēns ē vīllāabit. Fīlius ā patre discēdēns "Valē, pater!" inquit. "Valē, Mārce!w respondet pater, "Bene ambulā!w 130 Quō it Mārcus cum rēbus suīs?vidē capitulum quīntum decimum! participium -īn (part) /Puella vigilōro... masc./fem. sing. plūr. nōm. -ns -nt ē$ acc. -nt em -nt ēs gen. -nt is -nt ium dat. -nt ī -nt ibus abl. -nt e/-ī -nt ibus neutr. nōm. -ns -ntia acc. -ns -ntia gen. -nt\is -nt ium dat. -nt\ī -nt ibus abl. \e/-ī -nt ibus -āns -antis -ēns -entis -ēns -entis -iens-ientis Vocābula nova: gallus vestlmentum tunica toga calceus parentēs tabula stilus rēgula GRAMMATICA LATINA Participium Puer vigilāns in lectō iac^ns gallum canentem audit. Gallus 135 cznēns nōn audītur ā puerō dormiente. Puer dormiēns servum clāmanrem audit, nec ā gallō canente, sed ā servō clāmante excitātur. Nōn vōx gallīcanenrw, sed vōx servī clāmantis puerum dormientem excitat. Pueri vighantēs gallōs canentēs audiunt. Galll canentēs ā 140 pueris dormientibus nōn audiuntur. Pueri dormf^n^s servōs clāman^s audiunt, nec ā gallīs canentibus, sed ā servls clāmantibus excitantur. Nōn vōcēs gallōrum canenhumysed vōcēs servōrum cmmantium puerōs dormientēs excitant. Caput val^hs nōn dolet nec membra valentia. Canis animal 145 volāns nōn est; animālia volantia sunt avēs. Militēs inter pīla \o\antia pugnant. 'Vigilāns', 'iacens', 'c&nēns','dormt&w' participia sunt. Participium est adiectīvum dēclīnātiōnis 111:gen. sing. -ant\is, -ent\is (abl. sing. -e vel -ī). 150 PENSVM A Puer dorm- nihil audit. Dāvus puerum dorm- excitat: in aurem puerī dorm- clāmat: wmārce!mmārcus oculōs aperservum apud lectum st- videt. Servus puerō frīg- vestlmenta dat. Parentēs fīlium intr- salūtant et ā fīliōintr- salūtantur. Fīlius discēd- "Valē!" inquit. 108

7 CAR XIV Corpus val- non dolet. Medicus caput dol- sānāre nōn potest. Piscēs sunt animālia nat-. PENSVM B Pueri in lectīs [= iacent]. puer dormit, alter ; alter, alter aegrōtat. puer aegrōtat, Mārcusne Qulntus? Quīntus aegrōtat. Servus puerum dormientem et eīaquam. Mārcus ē lectō et primum manūs, faciem. Puer vestlmenta ā servō, et primum tunicam, deinde. Iam puer nōn est. Virō [= togam gerentī] bracchium nūdum est. Dāvus Mārcum sēcum venīre iubet: "Venl!" Mārcus Mēdum, qul cum eō īre, nōn videt. Mēdus librōs et cēterās Mārcīportāre solet, Mārcus ipse portāre solet mālum. "Hodiē" Iūlius "Mēdus īre nōn potest." Mārcus sōlus abit librum et et stilum ferēns. PENSVM C Qulntusne bene dormit? Uter puer aegrōtat? Estne clausa fenestra Mārcī? Uter ē duobus pueris gallum canemem audit? Quōmodo servus Mārcum excitat? Totumne corpus lavat Mārcus? Cūr Mārcus friget? Quid Mārcus ā servō poscit? Utrum bracchium togā operītur? Utrā manū raīles scūtum gerit? Quās rēs Mārcus sēcum fert? res apertus clausus sordidus pūrus nūdus togātus dexter sinister omnis cubāre vigilāre valēre excitāre surgere afferre lavāre mergere solēre frigēre poscere vestlre induere gerere inquit uterque neuter alter uter? mihi tibi mēcum tēcum sēcum nihil. quōmodo hodiē adhūc prīmum deinde praeter an valē participium 109